Park Pamięci Wielkiej Synagogi, największej świątyni żydowskiej w Oświęcimiu, którą 80 lat temu spalili Niemcy, został w czwartek otwarty w miejscu, gdzie stała bożnica. W uroczystości uczestniczyli potomkowie ocalonych z Zagłady oświęcimskich Żydów. Miasto reprezentował prezydent Janusz Chwierut.
„Park przypomina o synagodze, upamiętnia jej historię, a także dziedzictwo ludzi, którzy współtworzyli Oświęcim przez blisko 500 lat. Tuż przed wojną Żydzi stanowili ponad połowę mieszkańców miasta. Później zostali zapomniani” – powiedział Tomasz Kuncewicz, dyrektor Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu, które stworzyło park.
Jak podkreślił, ochrona pamięci o Wielkiej Synagodze jest nawiązaniem do tradycji Polski otwartej, szanującej wszystkich obywateli bez względu na ich pochodzenie, religię czy inne cechy tożsamości.
Podczas uroczystego otwarcia zapłonęło 80 zniczy, które symbolizowały rocznicę. Na czwartkową uroczystość przyjechało kilkudziesięciu potomków dawnych żydowskich mieszkańców Oświęcimia, m.in. z Belgii, Szwecji, Izraela i Stanów Zjednoczonych.
Park powstał w miejscu, na którym do II wojny stała Wielka Synagoga. Teren należy obecnie do Centrum Żydowskiego. Dotychczas był niezagospodarowany.
W parku o świątyni przypomina m.in. zawieszona wśród drzew replika żyrandola, który niegdyś rozświetlał wnętrze bóżnicy. Zaznaczony został także jej obrys. „W parku umieszczony został ekspozytor. W jego wnętrzu znajduje się zdjęcie synagogi oraz przestrzenny model bożnicy. O historii tego miejsca przypomina ustawiona tablica” – powiedział dyrektor Kuncewicz.
Elementem parku stało się 40 płyt z piaskowca, które zostały tak ułożone na ziemi, aby sprawiać wrażenie, że zostały bezładnie rzucone. Umieszczone zostały też ławki, a całość dopełnia zieleń. „To bluszcz i karmik ościsty. Niedawno oświęcimianie posadzili również 2,5 tys. żonkili, które zakwitną wiosną przyszłego roku” – dodał Kuncewicz.
Park został podświetlony. Stworzenie parku było możliwe w dużej mierze dzięki hojności wielu osób. Przeprowadzone zostały dwie zbiórki, w których wzięło udział ok. 200 osób, w tym wielu oświęcimian. Otwarcie parku i uroczystości rocznicowe odbyły się 28 listopada, gdyż dzień później po zachodzie słońca rozpoczyna się szabat.
Wielka Synagoga została wzniesiona na przełomie lat 60. i 70. XIX w., w miejscu poprzedniej bożnicy. Świątynię zniszczyli Niemcy podczas II wojny. W nocy z 29 na 30 listopada 1939 r. ją spalili, a w 1941 r. rozebrali pogorzelisko.
Oryginał żyrandola, którego kopia zawisła w parku, został odnaleziony podczas prac archeologicznych, przeprowadzonych w 2004 r. w miejscu, które zajmowała bóżnica. Niedawno został on poddany renowacji i umieszczony w należącej do Centrum synagodze Lomdei Misznajot. To jedyna bożnica, która ocalała z wojennej pożogi.
Centrum Żydowskie w Oświęcimiu jest jedynym śladem po żydowskiej obecności w mieście, którego nazwę podczas wojny Niemcy zmienili na Auschwitz.
„Oświęcim jest – dzięki Centrum – modelowym przykładem, jak upamiętnić historię społeczności żydowskiej. Mamy muzeum, odrestaurowaną synagogę, park pamięci, dom ostatniego żydowskiego mieszkańca, w którym mieści się obecnie kawiarnia, cmentarz żydowski. Wiele miejsc zostało uratowanych. Drugim naszym filarem jest działalność edukacyjna, która łączy wiedzę o historii i zagładzie ze współczesnością, czyli edukacją antydyskryminacyjną” – powiedział Tomasz Kuncewicz.
Pierwsi Żydzi zamieszkali w Oświęcimiu w początkach XVI w. W 1939 r. stanowili ponad połowę mieszkańców 14-tys. miasta. Po II wojnie do Oświęcimia powróciło 186 Żydów, którzy wkrótce wyemigrowali. W mieście pozostał tylko jeden – Szymon Kluger. Zmarł w 2000 r.
Źródło:PAP
Autor: Marek Szafrański
szf/ agz/
