W obchodach 79. rocznicy przybycia pierwszego transportu Polaków do Auschwitz, które odbyły się w Oświęcimiu i w Harmężach wzięło udział kilkoro byłych więźniów obozu. Obecni byli też przedstawiciele władz Rzeczpospolitej Polskiej: sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Wojciech Kolarski, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Paweł Lewandowski, a także parlamentarzyści, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, władz samorządowych, instytucji i stowarzyszeń współorganizujących obchody, dyrekcja i pracownicy Muzeum Auschwitz, a także wszyscy pragnący upamiętnić wydarzenia z 14 czerwca 1940 r. Miasto Oświęcim reprezentował prezydent Janusz Chwierut.
Wydarzenie zostało objęte Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości, a także Honorowym Patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego.
Fot. Muzeum Auschwitz
Obchody rozpoczęły się w Centrum św. Maksymiliana w Harmężach, gdzie prezentowana jest wystawa prac autorstwa więźnia pierwszego transportu nr 423 Mariana Kołodzieja „Klisze pamięci. Labirynty”. Odprawiono tam uroczystą mszę świętą, której przewodniczył biskup Roman Pindel, ordynariusz diecezji bielsko-żywieckiej. – Z jednej strony możemy patrzeć na ten obóz jako straszliwie miejsce kaźni osób z różnych narodów i różnych religii. To wielkie cmentarzysko, gdzie zamiast grobów i nagrobków jest świadomość, że w na tym miejscu mógł zginąć jeden więzień, a na tamtym pokrytym trawą znajdują się prochy dziesiątek tysięcy zagazowanych i spalonych ofiar tego przemysłu zbrodni – mówił biskup Pindel.
– Jeżeli mówimy, że obóz od początku do końca jego trwania stanowił perfekcyjnie zorganizowaną, dobrze zaplanowaną, metodycznie opracowaną fabrykę śmierci, to można mówić, że ten obóz stał się na mniejszą skalę manufakturą świętości. Około jedna osoba na 20 tysięcy w tym obozie została albo zostanie ogłoszona błogosławioną, albo świętą. W tych warunkach, w których wszyscy się znaleźli, w tych warunkach niektóre osoby otrzymały istotny charyzmat w rozumieniu chrześcijańskim – przyjęcia śmierci, nieraz wyboru śmierci, zaakceptowania śmierci z motywu religijnego – podkreślił duchowny.
Po mszy goście zwiedzili wystawę prac Mariana Kołodzieja. Odczytano wówczas nazwiska wszystkich więźniów pierwszego transportu.
Następnie wieńce złożono pod tablicą poświęconą pierwszemu transportowi na budynku dawnego Polskiego Monopolu Tytoniowego, nieopodal terenu dzisiejszego Muzeum Auschwitz. To tam 14 czerwca 1940 r. esesmani umieścili więźniów na okres kwarantanny, a dziś mieści się tam Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rtm. Witolda Pileckiego. Kwiaty złożono także pod pomnikiem rtm. Witolda Pileckiego.
Minister Wojciech Kolarski z Kancelarii Prezydenta odczytał list Prezydenta RP Andrzeja Dudy: „Kiedy 79 lat temu, 14 czerwca 1940 r. Przybył na to miejsce pierwszy transport więźniów, nazwa Auschwitz jeszcze nic nie mówiła światu. Jednak już wkrótce stała się ona symbolem strasznej zbrodni, trudnej do porównania z jakąkolwiek w dziejach ludzkości. Obchodzimy w tym roku 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Z perspektywy historii widzimy bardzo wyraźnie, jak wylęga się zło. Składając hołd zamęczonym i zgładzonym tutaj ofiarom, wiemy, że nie wolno nam nigdy zapomnieć wstrząsającego przesłania Auschwitz, jest ono ciągle niemilknącym ostrzeżeniem” – napisał prezydent Andrzej Duda.
„Nie byłoby Auschwitz, gdyby nie nazistowska ideologia szowinizmu i rasizmu, gdyby nie dzielenie narodów na nadludzi i podludzi, i gdyby nie wojenna przemoc rozpętana przez Niemcy w imię panowania nad światem, której pierwszą ofiarą stała się Polska. W naszej okupowanej ojczyźnie z potworną mocą zaczęła działać niemiecka machina terroru i eksterminacji. Obóz koncentracyjny stworzony na przedmieściach Oświęcimia, na terytoriach Polski włączony do Trzeciej Rzeszy, stał się jednym z głównych elementów tego ludobójczego systemu. Jako pierwsza za drutami obozu Auschwitz została zamknięta grupa ponad 700 polskich więźniów politycznych. Była to okrutna kara wymierzona w polskich patriotów, w tych, którzy nieugięcie wierzyli, że „Jeszcze Polska nie zginęła” – czytamy w liście Prezydenta RP.
Minister Paweł Lewandowski przeczytał list, który do uczestników rocznicowych obchodów skierował wicepremier i minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński: „Niech wolno mi będzie złożyć wyraz najwyższej czci wszystkim ofiarom KL Auschwitz, a także obecnym na dzisiejszej uroczystości więźniom obozu, ich rodzinom. Ze smutkiem muszę stwierdzić, że o ile dwa lata temu żyło jeszcze czterech członków pierwszego transportu, dziś żyje już tylko ostatni z nich” – napisał prof. Piotr Gliński.
„Dlatego tym bardziej wszystkim, którzy przeszli przez piekło niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady, którzy wraz z nimi doświadczyli późniejszej traumy poobozowej, wszystkim, którzy nie pozwolili i nie pozwalają zapomnieć o tej tragicznej karcie w dziejach człowieka, w tym pracownikom Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu – pragnę podziękować za ustawiczną i nieprzerwaną pracę nad zachowaniem pamięci o tym miejscu. Za przechowanie i upowszechnianie tej bolesnej spuścizny” – czytamy.
Główna część obchodów miała miejsce na terenie byłego obozu Auschwitz I. Przed blokiem 11 zabrzmiał hymn Polski.
O losie Polaków w niemieckim obozie Auschwitz mówił kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz dr Piotr Setkiewicz: – Polacy z pewnością nie byli deportowani do obozu za swoje poglądy polityczne. Należy pamiętać, że zastosowane wobec nich brutalne represje były zupełnie niewspółmierne wobec realnego zagrożenia dla niemieckich władz okupacyjnych. W dużej mierze więźniowie z pierwszego transportu z Tarnowa, transportu z Wiśnicza i przywiezieni z aresztów śląskich to młodzi chłopcy, gimnazjaliści i licealiści, którzy powodowani szczerym patriotyzmem tworzyli liczne organizacje niepodległościowe. Nie mieli jednak jeszcze wówczas broni ani doświadczenia w pracy konspiracyjnej. Stąd dość łatwo Gestapo było w stanie organizacje takie rozpoznać, a ich członków zatrzymać.
– W transportach z Małopolski było wielu młodych ludzi usiłujących przedostać się przez granicę na Słowację i Węgry, a stamtąd do Francji, aby wstąpić do tworzącego się Wojska Polskiego. Ze Śląska przywożono byłych powstańców i polskich urzędników. Wreszcie wśród deportowanych było bardzo wielu przedstawicielki polskiej i żydowskiej inteligencji, a w transportach z Warszawy setki przypadkowych przechodniów, schwytanych w trakcie obław na ulicach stolicy. Podsumowując: ludzi tych aresztowano przede wszystkim prewencyjnie lub dla sterroryzowania polskiego społeczeństwa. Głównie za to po prostu, iż byli Polakami – powiedział.
Na zakończenie delegacie złożyły znicze pod Ścianą Śmierci na dziedzińcu bloku, upamiętniając wszystkie ofiary niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz.
Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. O pamięci w Polsce i o polskiej pamięci rozmowa z Krzysztofem Kosiorem, prawnukiem rotmistrza Witolda Pileckiego.
Organizatorami obchodów rocznicowych było Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz:
• Centrum św. Maksymiliana w Harmężach
• Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu
• Miasto Tarnów
• Miasto Oświęcim
• Gmina Oświęcim
• Centrum Żydowskie w Oświęcimiu
• Fundacja Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau
• Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau
• Fundacja Pomnik Hospicjum Miastu Oświęcim
• Fundacja Wiara i Prawda
• Krakowska Fundacja Centrum Informacji, Spotkań, Dialogu, Wychowania i Modlitwy w Oświęcimiu
• Diecezja Bielsko-Żywiecka
• Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu
• Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej (w organizacji)
• Muzeum Zamek w Oświęcimiu
• Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rtm. Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
• Prowincja św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych Franciszkanów
• Stowarzyszenie Auschwitz Memento
• Stowarzyszenie Romów w Polsce
• Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem
Źródło: Muzeum Auschwitz
