Historia miasta

Oświęcim  należy do jednych z najstarszych polskich grodów kasztelańskich. Nie posiada swojej metryki, nie zachowały się również żadne bezpośrednie przekazy źródłowe związane z jego początkami. Z nazwą tej starej osady spotkano się po raz pierwszy dopiero w średniowiecznych kronikach. Oto najważniejsze fakty z historii naszego miasta:

  • ok. 1179r. – przekazanie kasztelanii oświęcimskiej przez Kazimierza Sprawiedliwego, księcia krakowskiego, na rzecz swojego bratanka Mieszka Plątonogiego, księcia opolskiego i pana na Raciborzu. (Oderwanie tej kasztelanii od ziemi krakowskiej nie spowodowało istotnych zmian w statusie prawno-kościelnym tych terenów, gdyż aż do roku 1821 ziemia ta przynależała nadal do diecezji krakowskiej).
  • ok. 1272r. – w okresie rządów Władysława I, księcia opolskiego, Oświęcim otrzymał prawa miejskie na wzór dolnośląskiego Lwówka (Prawo lwóweckie było jednym z polskich odmian prawa magdebruskiego). Został również w tym czasie wydany przywilej na wójtostwo miasta Oświęcimia.
  • ok. 1281r. – w wyniku podziału księstwa opolskiego, ziemia oświęcimska weszła w skład, powstałego z tego podziału, księstwa cieszyńskiego.
  • 1291r. (3 września) – Oświęcim otrzymał potwierdzenie posiadanych już praw miejskich rozszerzonych teraz dodatkowo o nowy przywilej sądowniczy i gospodarczy.
  • 1312 – 1317r. – z podziału księstwa cieszyńskiego powstało – niezależne ani od Polski, ani od Czech – nowe księstwo oświęcimskie ze stolicą w Oświęcimiu, którego samodzielnym władcą został książę Władysław.
  • 1327r.(24 lutego) – książę Jan zwany Scholastykiem złożył hołd poddańczy Janowi Luksemburczykowi, królowi czeskiemu. Był to akt o doniosłej konsekwencji, gdyż uzależniał księstwo na przeszło sto lat od wpływów Korony Czeskiej.
  • 1445r. (19 stycznia) – nastąpił podział księstwa oświęcimskiego na: księstwo oświęcimskie, zatorskie i toszeckie. Władcą księstwa oświęcimskiego został książę Jan IV.
  • 1457r. (21 lutego) – książę Jan IV sprzedał królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi księstwo oświęcimskie i tym samym księstwo to wraz z Oświęcimiem połączone zostało osobą króla z Koroną Polską.
  • 1549r.- pierwsza wzmianka mówiąca o stałym żydowskim osadnictwie w Oświęcimiu.
  • 1564r. (25 lutego) – na sejmie warszawskim król Zygmunt August wydał przywilej inkorporacyjny uznający ziemie księstwa oświęcimskiego i księstwa zatorskiego (wykupionego w 1494r. przez króla Jana Olbrachta) za część składową Korony Polskiej. Od chwili pełnej inkorporacji, księstwa te administracyjnie weszły w skład województwa krakowskiego, jako powiat śląski, przy równoczesnym zachowaniu swoich tytułów księstw. Językiem urzędowym został język polski. Największą plagą miasta były pożary, a w połowie XVII wieku, okres wojen szwedzkich zapoczątkował upadek gospodarczy Oświęcimia.
  • 1588r. – mieszczanin Oświęcimski Jan Piotraszewski przekazuje swój dom wraz z jego przyległościami pod synagogę i cmentarz.
  • 1636r. – król Polski Władysław IV Waza nadaje w Krakowie Gminie  Żydowskiej w Oświęcimiu przywilej, zapewniający im prawo zamieszkiwania, posiadania domów i posesji oraz prawo korzystania z synagogi
    i cmentarza.
  • 1772r. – w wyniku pierwszego rozbioru Polski, Oświęcim wraz z całą ziemią oświęcimską i zatorską znalazł się w granicach zaboru austriackiego, jako część tzw. Galicji.
  • 1793r. – cesarz austriacki Franciszek II potwierdził Oświęcimiowi wszystkie otrzymane od poprzednich władców przywileje, rozszerzając je o prawo do 12 jarmarków rocznie, a ponadto nadał mu tytuł miasta municypalnego oraz nowy herb.
  • XIX w. (II połowa) – Oświęcim staje się ważnym węzłem kolejowym, ponieważ zbiegły się tu w tym czasie trzy linie kolei żelaznej.
  • 1804r. –Jakób Haberfeld zakłada w Oświęcimiu Fabrykę Wódek i Likierów.
  • 1863r. (23 sierpnia) – miał miejsce groźny w skutkach pożar. Pastwą płomieni padło 2/3 miasta, w tym budynek ratusza, górna część kościoła parafialnego i dwie synagogi.
  • 1872 – 1875r. – budowa nowego ratusza miejskiego.
  • 1874r. – powołano do życia – za przykładem Krakowa – Ochotniczą Straż Pożarną.
  • 1881r. (23 czerwca) kolejny duży pożar. Spłonęła część kościoła parafialnego, plebania, wikarówka, budynek szkolny i szpitalny oraz przeszło 50 zabudowań.
  • 1888r. – powstaje Emil Kuźnicki – Fabryka Tektury Dachowej, Produktów Chemicznych i Asfaltu.
  • 1905r. – Abraham Eber i jego przyrodni brat Józef Schönker zakładają Fabrykę Nawozów Sztucznych pod nazwą A. E. Schönker , późniejszą Agrochemię – Fabrykę Sztucznych Nawozów i innych przetworów chemicznych
  • 1910r. (1 lipca) – powołano do życia starostwo oświęcimskie z siedzibą w Oświęcimiu.
  • 1915 – 1916r. – pierwszy rok nowo powstałego gimnazjum w Oświęcimiu.
  • 1917 – 1918 – na tzw. „Łazach” na Zasolu powstało nowe osiedle określane jako „Barakowe”, „Nowe Miasto”; lub „Oświęcim III”,
  • 1918r. (3 listopada) – polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie powołała , dla powiatu oświęcimskiego, Powiatowy Komitet Komisji Likwidacyjnej (pierwszy zalążek cywilnych, oficjalnych władz polskich na terenie powiatu oświęcimskiego).
  • 1919r. (2 sierpnia) – w skład województwa krakowskiego wśród 24 powiatów politycznych znalazł się powiat oświęcimski (bez Kęt).
  • 1919r. (25 sierpnia) – w Oświęcimiu został powołany do życia Komitet Niesienia Pomocy Górnoślązakom.
  • 1920r. (30 grudnia) – powołano do życia w Oświęcimiu Powiatowy Komitet Plebiscytowy.
  • 1921r. – Oświęcim liczy ogółem 12.187 mieszkańców, w tym 4.950 Żydów (40,6%).
  • 1924r. (26 października) – uroczyste oddanie do eksploatacji żelbetowego mostu na rzece Sole, usytuowanego pod oświęcimskim zamkiem.
  • 1929 – 1932r. – Oświęcim był siedzibą samorządowych władz powiatowych. Z dniem 1 kwietnia 1932r. powiat oświęcimski został zlikwidowany; część jego obszaru (ziemia zatorska) powróciła do powiatu wadowickiego,
    a pozostały teren znalazł się w granicach powiatu bialskiego.
  • 1934r. – wiceburmistrzem Oświęcimia zostaje wybrany jednogłośnie dr Emil Reich.
  • 1939r. – w oparciu o rozbieżne dane Oświęcim liczy 14,000 mieszkańców, w tym 8,200 Żydów (58,5%). Inne źródła podają jedynie liczbę 7,000 Żydów.
  • 1939r. (3-4 września) – bitwa pod Rajskiem (około 5 km od miasta) – ostatni akord walk granicznych prowadzonych w obronie Śląska przez Armię Kraków.
  • 1939r. (4 września) – wycofujące się z terenu Oświęcimia i okolic Wojsko Polskie wysadziło w powietrze most na rzece Sole łączący lewo i prawobrzeżną część miasta.
  • 1939r. (październik) – część województwa krakowskiego min. powiat bialski z miastami: Biała, Kęty, Oświęcim i Wilamowice, włączono do Rzeszy Niemieckiej.
  • 1939r. (29-30 listopad) – w nocy z 29 na 30 listopada 1939 roku zostaje zniszczona przez Niemców Wielka Synagoga w Oświęcimiu.
  • 1940r. (14 czerwca) – do założonego przez Niemców Konzentrationslager Auschwitz, przybył pierwszy transport Polaków – więźniów politycznych. Zapoczątkowało to wielką tragedię ludzką jaka miała się rozegrać na ziemi oświęcimskiej.
  • 1941r. (marzec-kwiecień) – w marcu i kwietniu odbywa się akcja wysiedlania Żydów oświęcimskich do gett w Chrzanowie, Będzinie i Sosnowcu.  Ponad 90% oswiecimskich Zydow ginie podczas Zaglady.
  • 1940 – 1944r. – okupant przeprowadził wiele akcji przesiedleńczych i wysiedleńczych z okolicznych miejscowości. Wolne po wysiedleniu miejsca zajęli osadnicy niemieccy i Volksdeutsche.
  • 1940 – 1944r. – trwała przebudowa rynku i ulic w centrum miasta.
  • 1941 – 1942r. – powstał obóz w Brzezince (KL Auschwitz II – Birkenau), obóz w Monowicach /KL Auschwitz III – Monowitz) i kilka podobozów oświęcimskich.
  • 1941 – 1944r. – budowa Zakładów I.G. Farben w Dworach koło Oświęcimia. Dały one początek obecnej Firmie Chemicznej „DWORY” S.A. (jeszcze do niedawna Zakładom Chemicznym „Oświęcim” S.A.)
  • 1945r. (19 stycznia) – został wyprowadzony z obozu ostatni pieszy transport ewakuacyjny więźniów.
  • 1945r. (styczeń) – w ostatniej fazie likwidacji obozu esesmani wysadzili w powietrze komory gazowe i krematoria znajdujące się
    w Brzezince oraz podpalili baraki, w których przechowywali mienie po zamordowanych. Ponadto ewakuacją objęto będące w budowie wyżej wymienione zakłady.
  • 1945r. (27 stycznia) – oswobodzenie obozu KL Auschwitz-Birkenau
  • 1945r. (31 stycznia) – przybyła do Oświęcimia ekipa przedstawicieli polskiego Głównego Urzędu Naftowego, który
    z ramienia władz polskich objął w posiadanie byłe zakłady I.G. Farben w Dworach koło Oświęcimia.
  • Od polowy lutego do 31 sierpnia 1945r. – teren zakładów chemicznych przyjęty uprzednio przez władzę polskie, zajmowały wojska radzieckie. W tym okresie radzieckie grupy techniczne, traktując te zakłady jako zdobycz wojenna, rozpoczęły demontaż i wywóz na wschód urządzeń technicznych. Ponowne objecie tych zakładów przez władze polskie nastąpiło
    z dniem 31 sierpnia 1945roku.
  • 1945r. – do końca tego roku na terenie Oświęcimia uruchomiono 4 zakłady pracy i wraz z ich rozwojem przybywało wiele nowych miejsc pracy.
  • 1947r. (2 lipca) – na terenie byłego obozu zagłady (KL Auschwitz – Birkenau) utworzone zostało Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka.
  • 1951r. (1 stycznia) – utworzono powiat oświęcimski z siedzibą w Oświęcimiu. W skład powiatu weszły
    4 miasta i 6 gmin zbiorowych.
  • 1967r. (16 kwietnia) – odsłonięto w Brzezince na terenie byłego obozu KL Auschwitz – Birkenau Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu.
  • 1975r. (1 czerwca) – został wprowadzony nowy podział administracyjny kraju. W wyniku tej zmiany, w skład nowo powstałego wtedy województwa bielskiego wszedł m.in. dotychczasowy powiat oświęcimski (bez miasta Brzeszcze i gminy Jawiszowice).
  • 1979r. (15 marca) – w miejsce istniejącego od stycznia 1974r. stanowiska Naczelnika Miasta, Prezes Rady Ministrów zatwierdził dla Oświęcimia stanowisko Prezydenta Miasta Oświęcimia.
  • 1979r. (7 czerwca) – wizyta papieża – Polaka Jana Pawła II na terenie byłego obozu zagłady KL Auschwitz – Birkenau.
  • 1979r. – UNESCO wpisało Państwowe Muzeum w Oświęcimiu – Brzezince na Listę Dziedzictwa Światowego.
  • 1985r. (27 stycznia) – miasto zostało odznaczone orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
  • 1985r. – I Festiwal Filmów Amatorskich p.n. „Kochać człowieka” odbywający się cyklicznie co dwa lata, do dnia dzisiejszego.
  • 1988r. (31 maja) – oddano do eksploatacji żelbetowy most na rzece Sole w Oświęcimiu, noszący nazwę „Jagielloński”.
  • 1992r. (sierpień) – odbyły się prezentacje światowych zespołów folklorystycznych w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej i do dnia dzisiejszego miasto bierze udział w tej cyklicznej imprezie.
  • 1996r. – opracowanie dla miasta Oświęcimia „Oświęcimskiego Strategicznego Programu Rządowego” związanego z istnieniem na tym terenie Państwowego Muzeum Oświęcim – Brzezinka.
  • 1999r. (1 stycznia) – został wprowadzony nowy podział administracyjny kraju, w wyniku którego uległy likwidacji urzędy rejonowe a powstały powiaty. W wyniku tej reorganizacji w Oświęcimiu została stworzona siedziba powiatu, obejmującego gminy: Zator, Kety, Oświęcim, Chełmek, Przeciszów, Osiek, Brzeszcze, Polanka Wielka