Oświęcim – Miasto Pokoju

Oświęcim – Miasto Pokoju

Oświęcim to stare miasto, którego początki sięgają XII wieku. Zachowane zabytki i ślady przeszłości nadają mu specyficzny klimat. 800 letnia historia Oświęcimia ma w swoich kartach tragiczne lata. Podczas II wojny światowej Niemcy wybudowali w Oświęcimiu największy w historii ludzkości obóz zagłady KL Auschwitz-Birkenau, w którym zostało zgładzonych w latach 1940 – 1945 od 1,1do 1,5 mln ofiar. Było to niewyobrażalnym dramatem, największym złem, jakie kiedykolwiek człowiek mógł wyrządzić drugiemu człowiekowi. Dlatego też KL Auschwitz-Birkenau, na którego terenie 2 lipca 1947r. utworzono Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, musi być dla świata przestrogą i wezwaniem do poszanowania podstawowych wartości: prawa do życia człowieka, jego wolności i godności. Pamięć o tym, co wydarzyło się w KL Auschwitz-Birkenau podczas II wojny światowej oraz obecność na jego terenie muzeum stała się punktem wyjścia do konstruktywnego myślenia o przyszłości.

Dziś Oświęcim, miasto liczące ponad 40 tysięcy mieszkańców, jest ośrodkiem licznych inicjatyw pokojowych, miejscem spotkań ludzi różnych narodowości bez względu na religię i przekonania, miejscem gdzie nowe pokolenia pragną budować przyszłość bez wojen i przemocy. Szansą dla miasta jest stworzenie otwartego, wielonarodowego i wieloreligijnego ośrodka refleksji i dialogu. Postawić więc należy na takie wartości jak współistnienie, pojednanie, miłość, pokój, tolerancja, dialog, pamięć, wolność, porozumienie, świat bez przemocy. Życie pokazuje bowiem jak ludzie i narody niewiele o sobie wiedzą, o swojej historii, kulturze, religii, obyczajach i przekonaniach.

Miasto Oświęcim od wielu lat prowadzi działania na rzecz pokoju dążąc do tego, aby było postrzegane w świadomości ludzi jako miejsce zrozumienia międzyludzkiego, tolerancji między narodami, dialogu społecznego, poszanowania dla innych kultur, ras, przekonań, narodowości. Wizerunek, do którego miasto dąży, a który jest konsekwentnie realizowany poprzez opisane poniżej działania, można określić hasłem „Oświęcim – Miasto Pokoju”. 

Tytuły i przedsięwzięcia 

Oświęcim jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Miasta Orędowników Pokoju. W 1998 roku za działania pokojowe Oświęcim otrzymał z rąk Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych tytuł Messenger of Peace, czyli Orędownik Pokoju.

We wrześniu 2000 roku w Oświęcimiu odbyło się Zgromadzenie Generalne Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Orędowników Pokoju, które było poświęcone największym problemom współczesnego świata – ubóstwu, rasizmowi, niebezpieczeństwu wynikającemu z produkcji nowych generacji broni masowego rażenia. Zgromadzeni w Oświęcimiu przedstawiciele Miast Pokoju z całego świata dyskutowali także o roli, jaką mają w dzisiejszym świecie do spełnienia miasta o tragicznej, bolesnej przeszłości.

Oświęcimskie Centrum Kultury, jedna z największych instytucji kultury zachodniej Małopolski, prowadzi szeroko zakrojoną działalność o charakterze lokalnym, zaspokajającą potrzeby kulturalne mieszkańców miasta i powiatu, jak również realizuje przedsięwzięcia ponadlokalne, o charakterze ogólnopolskim i międzynarodowym, których zadaniem jest kreowanie wizerunku Oświęcimia jako miasta pokoju, popularyzowanie podejmowanych w nim inicjatyw pokojowych oraz promocja środowisk twórczych Oświęcimia w kraju i za granicą.

W styczniu 1985 roku po raz pierwszy w Oświęcimskim Centrum Kultury odbył się Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych „Kochać człowieka” dla uczczenia 40-stej rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau i miasta Oświęcimia. Kolejne spotkanie filmowców z całej Polski miało miejsce rok później. Od 1988 roku impreza stała się cyklicznym, odbywającym się co dwa lata, prestiżowym spotkaniem filmowców-amatorów, nad którym patronat objęła UNICA – Światowa Unia Kina Nieprofesjonalnego afiliowana przy UNESCO.

Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych „Kochać człowieka”, promuje Oświęcim i jest jego wizytówką, przekonuje o potrzebie humanizmu w codziennym życiu, o konieczności podejmowania starań mających na celu propagowanie idei pojednania i pokoju, rozumianych również, a może przede wszystkim, w kontekście mikrokosmosu, świata niejako na wyciągnięcie dłoni, świata bliskiego każdemu z nas. FFN „Kochać człowieka” to również inspirujące i kulturotwórcze miejsce, miejsce spotkania, w którym panuje doskonała atmosfera, gdzie zostają poddane konfrontacji różne postawy i zachowania, gdzie prowadzone są długie rozmowy.
Złożoność ludzkiej egzystencji pokazują filmowcy bardzo młodzi, młodzież i dorośli. Prezentowane podczas festiwalowych projekcji filmy często w sposób bardzo prosty traktują o rzeczach pięknych, mądrych, zabawnych. Są dojrzałe, przemyślane, wartościowe, niosą wiele prawd, nad którymi warto przystanąć w naszych – coraz rzadszych – rozważaniach nad sensem życia. Celami Festiwalu są z jednej strony są: przegląd amatorskich produkcji filmowych, prezentacja tematów i sytuacji wybranych przez twórców odnoszących się do wszystkich sfer ludzkiego życia, nagrodzenie zwycięskich filmów, promocja talentów, ulepszanie technik filmowych, a z drugiej strony, przypominanie ludziom o ofiarach ludobójstwa, które dokonano w naszym mieście, propagowanie miłości i szacunku dla człowieka.

Ogólnopolskie Biennale Fotografii „Kochać człowieka” jest rozszerzeniem formuły odbywającego się co dwa lata festiwalu filmowego i przeniesieniem jego idei na płaszczyznę fotografii artystycznej. Zdjęcia wystawione podczas konkursu poświęcone są człowiekowi kochającemu, radosnemu, twórczemu, zwycięskiemu, ale także człowiekowi walczącemu, cierpiącemu, przegrywającemu… Człowiekowi, który kocha, rozumie, zna poczucie piękna ale i wie co znaczy samotność, cierpienie, upokorzenie, walka z trudami codziennego, szarego życia i zmaganie się z ekstremalnymi warunkami losu.

Przesłanie konkursu nabiera szczególnego wyrazu w odniesieniu do miejsca, gdzie się odbywa. Wyjątkowa rola Oświęcimia, jako Miasta Pokoju, zobowiązuje do podejmowania i realizacji działań o randze wydarzeń artystycznych i kulturalnych, mających służyć idei humanitaryzmu, prezentacji kultur, religii i narodów.
Biennale ma charakter otwarty i jest dostępne dla wszystkich fotografujących. Biorą w nim udział twórcy z całej Polski legitymujący się wieloma osiągnięciami, jak również osoby stawiające pierwsze kroki w sztuce uwieczniania postaci i zdarzeń na światłoczułej kliszy. Głównymi celami konkursu są: kształtowanie postaw miłości i szacunku wobec człowieka, fotograficzna prezentacja tematyki związanej ze wszystkimi aspektami życia człowieka, zaprezentowanie dążeń i osiągnięć twórczych w tematyce określonej hasłem programowym, promocja twórczo utalentowanych fotografików, doskonalenie warsztatowe uczestników.

Ogólnopolski Konkurs Plastyczny „Darujmy światu pokój”
Ogólnopolski Konkurs Plastyczny „Darujmy światu pokój” to projekt zapoczątkowany w ramach zrealizowanego programu Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych, adresowany jest do młodych ludzi zainteresowanych sztukami plastycznymi, którzy za pomocą dowolnej techniki pragną wypowiedzieć się na temat otaczającej rzeczywistości i podpowiedzieć nie tylko dorosłym, ale również swoim rówieśnikom jak postępować, by uczynić świat piękniejszym i spokojniejszym, dobrym i przyjaznym.Ogłoszony po raz pierwszy roku 2002 jako konkurs plastyczny pod nazwą „Darujmy światu pokój” zarówno w nazwie jak i założeniach nawiązuje do Międzynarodowego Dziecięcego Festiwalu Folklorystycznego „Darujmy światu pokój”.  Konkurs Plastyczny „Darujmy światu pokój” jest jednym z przedsięwzięć rozszerzających i kontynuujących idee tego festiwalu w innej dziedzinie i obszarze dziecięcej twórczości, w tym przypadku są to sztuki plastyczne. Celami konkursu są:

• prezentacja twórczości plastycznej dzieci i młodzieży będąca reakcją, przestrogą i protestem przeciwko złu i przemocy, które dzieją się na świecie,
• rozbudzenie i poszerzenie wśród dzieci i młodzieży zainteresowań plastycznych,
• prezentacja dążeń i osiągnięć twórczych o tematyce określonej hasłem programowym.

W ramach wielu inicjatyw pokojowych Oswięcimskie Centrum Kultury było również realizatorem:

1) Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych

w 1998 roku w Oświęcimiu zainicjowane zostało przedsięwzięcie pod nazwą Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych, wielopłaszczyznowy, trwający kilka lat, zkończony w 2004 roku kompleksowy  program o charakterze pokojowym.

Oświęcimskie Centrum Kultury animowało opracowany pakiet projektów, w których wiążącą ideą było służenie miastu w urzeczywistnianiu misji pokojowego orędownictwa. Forum angażowało indywidualnie i zbiorowo dzieci oraz młodzież w realizację poszczególnych projektów wchodzących w jego skład. Projekty Forum miały ugruntowywać świadomość „wielowymiarowości” Oświęcimia, poszerzając równocześnie jego symbolikę i rozbudzając poczucie wyjątkowości rodzinnego miasta, jego znaczenia w świecie i roli, jaką może odegrać. Projekty miały na celu również wyzwalanie potrzeby i umiejętności osobistych kontaktów dziecka „ze światem” jak i stwarzanie możliwości takiej komunikacji, przełamywanie barier lęku przed autorytetami i przed tym, co nieznane, rozbudzanie zaciekawienia światem (zwłaszcza innymi kulturami), pobudzanie do refleksji nad wartościami, rozwijanie wrażliwośći na problemy drugiego człowieka i wyzwalanie empatii, kształtowanie umiejętności tworzenia wspólnoty opartej na łączących ją wartościach. Celem realizacji projektów Forum jest także rozwijanie umiejętności promowania miasta i pełnienia roli gospodarza dla odwiedzających Oświęcim, wypracowywanie języka wysyłanych w świat znaków obecności Oświęcimia w sprawach ważnych dla innych, a jednocześnie trudnych, bolesnych oraz budzenie zainteresowania naszym miastem dzieci z innych regionów Polski i świata.

Nad programem Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych honorowe patronaty objęli m.in.: ówczesny Przewodniczący Parlamentu Europejskiego – Lord Russell Johnston, Sekretarz Generalny Rady Europy – Walter Schwimmer, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Międzynarodowa Rada Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Tradycyjnej C.I.O.F.F.

W ramach Forum zrealizowano projekty opatrzone wspólnym hasłem przewodnim Darujmy światu pokój.

A) Mityng „Darujmy światu pokój”

Mityng był corocznym spotkaniem dużej reprezentacji członków Forum (około kilkuset osób) mającym na celu wzajemne poznanie się, wyłonienie liderów, szeroką popularyzacje informacji o Forum, prezentację prac warsztatowych. Mityng spełniał funkcję ideowej, intelektualnej, emocjonalnej i artystycznej kulminacji programu realizowanego przez cały rok w różnych środowiskach dzieci i młodzieży. Opierał się na stworzeniu dla grupy członków Forum szeregu sytuacji angażujących dzieci i młodzież do różnorodnych, zabarwionych emocjonalnie działań o charakterze artystycznym. Była to próba aranżacji działań umożliwiających „zostawienie śladu” swej obecności w Oświęcimiu – mieście pokoju, indywidualnego uczestnictwa w Forum, osobistego działania podczas Mityngu. Suma tych śladów miała być trwałym akcentem pokojowych intencji dzieci, woli czynienia dobra, miała w zamyśle poszerzać wymowę pokojowej symboliki Oświęcimia.
Formuła Mityngu stanowiła szereg przygotowanych w ramach warsztatów różnorodnych działań, akcji, rozgrywanych na różnych planach i w różnej formie, do których angażowani byli wszyscy uczestnicy. Problemy sygnalizowane przez dzieci i ujawniane podczas zajęć warsztatowych i obrad Forum oraz wyartykułowane w listach, były treścią Mityngu.
„Barwny motyl” z pokojowej papeterii to symbol dobra, pokoju, miłości, występujący w charakterze „listonosza”, przyjaznego pomocnika, przewodnika pomagającego w przetwarzaniu zła w dobro, nadawaniu nowych znaczeń gestom, przedmiotom i dźwiękom.
Stałymi elementami Mityngu były znaki i symbole Forum, znaki prezentujące Oświęcim jako Miasto – Orędownika Pokoju. Oto niektóre przykłady działań uczestników mityngu: z listów dzieci utworzono ulicę Jutro, stworzono Mozaikę Pokoju (1999r.), program przygotowany z udziałem grup folklorystycznych z różnych, czasem bardzo odległych miejsc (np. Indie, Indianie amerykańscy) mocniej akcentował zbliżenie ludzi poprzez wspólne wartości (2000r.), oświęcimscy członkowie Forum podczas wspólnych zajęć warsztatowych włączyli gości festiwalu w mityngowe akcje oraz razem opracowali i przeprowadzili narodowe folk-pikniki, wypowiedzenie w języku angielskim oraz rosyjskim protestów przeciw wojnie, przemocy, biedzie i rasizmowi (2001r.), zamiana „alfabetycznego zła” na „alfabetyczne dobro” oraz otwarcie symbolicznej ulicy Dobra, szczęśliwej „oazy pokoju”, która swą nazwą nawiązywała do innego projektu Forum „Księgi Dobra” (2002r.).

 
B) Księga Dobra

„Nigdy nie jest tak, żeby człowiek, czyniąc dobrze drugiemu,
tylko sam byt dobroczyńcą. Jest równocześnie obdarowywany,
obdarowywany tym, co ten drugi przyjmuje z miłością.
Ojciec Święty, Jan Paweł II

W świecie, w którym żyjemy nieustannie toczy się walka dobra ze złem. Czasem wydaje się niektórym, że tego zła jest więcej. Ale przecież dobro istnieje, tylko jest ono bardziej ciche, pokorne, wyzute z hałasu i pychy. Dobro mniej jest postrzegane, bo to wokół zła robi się wiele krzyku, które często jest na pierwszym planie i przesłania nam dobro. Musimy czynić więcej dobra, więcej o nim mówić, więcej go pokazywać…
Dlatego narodziła się idea Księgi Dobra, której pomysłodawcą była Pani Małgorzata Dzieduszycka-Ziemilska, Stały Przedstawiciel RP przy UNESCO w Paryżu. Kierując list do członków Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych napisała:
„Wobec potworności jaką był obóz Auschwitz-Birkeanu i wobec Zła, jakie nieprzerwanie toczy się w różnych miejscach Świata, jak ocalić wiarę w Dobro? „
To pytanie okazało się bliskie sercom i potrzebom członków Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych i Kręgowi Przyjaciół Forum, którzy szukając na nie odpowiedzi postanowili ideę Księgi Dobra wprowadzić w życie. Księga Dobra ma dać światu „Świadectwo Dobra”, czynione przez pojedynczych ludzi na rzecz drugiego człowieka, ma dać świadectwo, że istnieją ludzie, którzy swoimi czynami bezinteresownie pomagali bądź pomagają bliźnim. Honorowym wpisem do Księgi Dobra uczestnicy Forum chcą utrwalić na jej kartach ludzi, którzy czyniąc dobro, zasługują na uznanie w oczach świata.
Wpisu do Księgi Dobra dokonywano cztery razy w roku, honorując: l stycznia – podczas Światowego Dnia Pokoju – osoby, które czyniły bądź czynią dobro uniwersalne, ogólnoludzkie;
l czerwca – w trakcie Mityngu Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych – osoby, dla których najważniejsze jest dobro dzieci, 3 września – z okazji Święta Miasta Oświęcim – osoby, czyniące dobro dla członków naszej lokalnej społeczności; 2 listopada – w Dzień Zaduszny – osoby, które zmarły, a które w swoim życiu dały „Świadectwo Dobra”.

C) Międzynarodowy Dziecięcy Festiwal Folklorystyczny „Darujmy światu pokój”

Ideą Festiwalu, obok prezentacji bogactwa tradycji ludowej różnych krajów świata  było wyeksponowanie współczesnego przesłania pokojowego jakie niesie ze sobą kultywowanie rodzimych tradycji i tych, które przywożą ze sobą uczestnicy festiwalu. Ten coroczny projekt rozpoczął się w 2000r., a jego celami było:

• popularyzowanie idei pokojowego współistnienia wśród ludzi różnej rasy i kultury,
• kształcenie w duchu poszanowania praw człowieka,
• aranżowanie sytuacji sprzyjających uwrażliwieniu dzieci na los innych ludzi, budzeniu
• zaciekawienia światem, różnorodnością środowisk kulturowych, a także znoszeniu barier
• w kontaktach ze światem,
• pomoc dzieciom w zrozumieniu problemów związanych z jednoczeniem się Europy, popularyzacja organizacji i inicjatyw służących człowiekowi, demokratyzacji życia, uzmysłowienie uczestnikom, że w różnych kulturach na świecie żyją dzieci wrażliwe, podobnie czujące i myślące, że można się z nimi porozumieć i zaprzyjaźnić.

Uczestnicy Międzynarodowego Dziecięcego Festiwalu Folklorystycznego, młodzi artyści, którzy w 2000r. i 2001 r. reprezentowali Stany Zjednoczone, Koreę, Indie, Macedonię, Wielką Brytanię, Ukrainę, Łotwę, Cypr, Węgry, Rosję, Gruzję i Polskę nieśli pokojowe przesłanie do swoich małych ojczyzn i społeczności lokalnych. Festiwal trwał zwykle siedem dni, podczas których uczestnicy wraz z zaproszonymi gośćmi i mieszkańcami Oświęcimia oraz okolic oglądali występy grup folklorystycznych, podziwiali bogatą i unikalną kulturę zakorzenioną w narodowej tradycji różnych państw reprezentowanych podczas Festiwalu.

Festiwal był prawdziwym świętem młodzieży pełnym radości i zabawy. Jednocześnie młodzi ludzie mieli szansę uczyć się tolerancji i szacunku dla innego człowieka bez względu na narodowość, kulturę, rasę czy religię.

Program Festiwalu obejmował m.in.:

• uroczystości otwarcia i zamknięcia Festiwalu,
• koncerty festiwalowych w Oświęcimiu oraz miastach sąsiadujących, korowody i parady z własnymi flagami narodowymi,
• przygotowanie przebiegu Międzynarodowego Mityngu Forum Dziecięcych Inicjatyw Pokojowych,
• imprezy towarzyszące (wspólne spotkania i wycieczki).

2) Zwyczajnie żyć w naszym mieście

Kolejnym działaniem skierowanym na zmianę wizerunku miasta był również projekt realizowany przez Oświęcimskie Centrum Kultury pod nazwą Zwyczajnie żyć w naszym mieście. Celem strategicznym przedsięwzięcia było podejmowanie działań przyczyniających się do przełamywania stereotypów w postrzeganiu Oświęcimia, wykształceniu u młodych ludzi umiejętności pozwalających na realizację działań prospołecznych, budowania tolerancji i akceptacji dla miasta. Pomysł projektu wynikał z faktu, iż kojarzenie Oświęcimia wyłącznie z ludobójstwem i męczeństwem, często wybuchające „ogniska zapalne” konfliktów nie służą miastu, hamują jego rozwój, pogarszają warunki życia mieszkańców, budują fałszywy obraz miasta. Młodzież poprzez pisane przez siebie listy do znanych światowych autorytetów – papieża Jana Pawła II, Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego, byłego Prezydenta USA – Georga W. Busha, i wielu innych, głośno mówiła o problemie Oświęcimia, dążyła do przełamania barier i eliminowania zachowań dyskryminujących i upośledzających młodych ludzi. W podsumowaniu realizacji kolejnego etapu projektu Zwyczajnie żyć w naszym mieście na podstawie listów napisano:

„Oświęcim, mimo iż jest miastem o ponad osiemsetletniej historii, z bogatą tradycją, osiągnięciami, od wieków tętniącym życiem, postrzegany jest już od wielu lat przez pryzmat wydarzeń, które rozegrały się w nim podczas II wojny światowej. Obecność na oświęcimskiej ziemi byłego obozu KL Auschwitz-Birkenau wpływa, od ponad pięćdziesięciu lat, na sposób postrzegania miasta przez opinię publiczną i determinuje relacje zachodzące pomiędzy miastem i światem. Konsekwencje zdominowanego myśleniem o przeszłości życia w mieście ponoszą wszystkie grupy społeczne i środowiska. W sposób szczególny dominacja historii nad współczesnością odbija się na młodych mieszkańcach Oświęcimia. Mają oni świadomość sytuacji, w której się znaleźli. Z jednej strony odczuwają silny związek z miastem i rodzinnymi korzeniami, z drugiej zaś sfrustrowani brakiem perspektyw na przyszłość chcieliby je jak najszybciej opuścić, by się kształcić i pracować. Doceniają walory miasta, jego bogatą historię, możliwości, potencjał sportowy, turystyczny czy kulturalny, ale jednocześnie boleją nad dominacją w myśleniu o Oświęcimiu byłego obozu KL Auschwitz-Birkenau. Doświadczają na własnej skórze niedogodności, które nie pozwalają na realizację marzeń. Nie winią za to przeszłości, ale równocześnie nie czują się winni, że „tutaj” żyją. To, co wydarzyło się przed laty w Oświęcimiu jest dla nich ważnym ludzkim doświadczeniem, o którym nie wolno zapomnieć. Młodzi ludzie dostrzegają ważki problem Oświęcimia. Nie chcą odcinać się od przeszłości, nie chcą o niej zapominać. Chcą jedynie neutralizować niekorzystne dla nich i całej społeczności lokalnej skutki wynikające z debat i spekulacji na temat miasta, między innymi strefy ochronnej, jego miejsca w świecie i roli jaką ma do spełnienia jako symbol ludobójstwa. Wiedzą, że nie musi tak być, nie może tak być i nie powinno tak być, by ciągle żyć w cieniu historii. Pragną, by uległa równowadze relacja pomiędzy przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Chcą, by słowo „Oświęcim” nie wywoływało wyłącznie negatywnych konotacji, a stało się, w świadomości ludzi, synonimem życia, postępu, rozwoju, otwartości. Chcą normalnie żyć”.

Głosem pokoju było także wykonanie skomponowanego przez Janusza Kohuta Oratorium Oświęcimskiego „Droga nadziei”. Oratorium zostało przygotowane w ramach zainicjowanych przez Oświęcimskie Centrum Kultury warsztatów artystycznych „Młodzi muzycy na rzecz pokoju”. Pierwszymi wykonawcami, tego opartego na tekstach biblijnych utworu, byli wybitni polscy wokaliści i instrumentaliści, orkiestra symfoniczna Śląskiej Akademii Muzycznej w Katowicach pod dyrekcją prof. Jana Wincentego Hewela oraz Akademickiego Chóru Instytutu Pedagogiki Muzycznej Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie.
Czy mamy w sobie dość miłości i woli czynienia dobra? Czy mamy dość siły, by podążać „ku nadziei”, czyniąc z twórczego działania swoiste „katharsis” dla zła, jakie dotykało ludzi nie tylko w czasach biblijnych i nie tylko w tak ekstremalnie nieludzkiej rzeczywistości, jaką był obóz zagłady, Auschwitz-Birkenau. Do takich przemyśleń skłaniało Oratorium Oświęcimskie.