Andrzej Patrycy Nidecki herbu Wieże, ur. 27 listopada 1522 w Oświęcimiu, zm. 2 stycznia 1587 na zamku w Wolmarze na Łotwie – polski humanista, filolog; sekretarz Zygmunta Augusta 1560, później Anny Jagiellonki 1572 i Stefana Batorego 1576, kanonik kruszwicki 1547, warszawski 1563, sandomierski 1568, pułtuski 1569 i krakowski 1580, biskup wendeński 1585, autor polemicznych pism antyreformacyjnych, pisarz apologetyczny, wydawca i komentator Cycerona.
Andrzej Patrycy Nidecki herbu Wieże, ur. 27 listopada 1522 w Oświęcimiu, zm. 2 stycznia 1587 na zamku w Wolmarze na Łotwie – polski humanista, filolog; sekretarz Zygmunta Augusta 1560, później Anny Jagiellonki 1572 i Stefana Batorego 1576, kanonik kruszwicki 1547, warszawski 1563, sandomierski 1568, pułtuski 1569 i krakowski 1580, biskup wendeński 1585, autor polemicznych pism antyreformacyjnych, pisarz apologetyczny, wydawca i komentator Cycerona.
Życiorys
Nidecki urodził się 27 listopada 1522 roku w Oświęcimiu. Pochodził ze zubożałej szlachty, której gniazdem rodowym była wieś Nidek koło Andrychowa. Był synem obywatela oświęcimskiego i właściciela kamienicy przy Rynku, matka, z domu Pawłowska (Pawłowscy pieczętowali się herbem Leliwa). Należy przypuszczać, że pierwsze nauki musiał pobierać w samym Oświęcimiu. Świadczyć o tym może zapis testamentowy na rzecz bakałarza miejscowej szkoły. Około r. 1536, został wysłany na dalszą naukę do Krakowa, gdzie kształcił się w szkole parafialnej przy kościele Św. Jana Ok. r. 1546 występuje na dworze biskupa kujawskiego (od r. 1550 krakowskiego) Andrzeja Zebrzydowskiego. Często towarzyszył w licznych podróżach i wystąpieniach publicznych Zebrzydowskiego, m.in. na sejmach 1550 i 1552, poznawał w tym czasie grono osób zbliżonych do dworu biskupiego, zwolenników tolerancji i reformacji, pisarzy i uczonych (m.in.: Łukasza Górnicki, Piotra Myszkowskiego). Jednocześnie utrzymywał kontakty m.in. ze ze Stanisławem Orzechowskim, Andrzejem Eforynem i Szymonem Marycjuszem z Pilzna, którzy byli zdecydowanymi przeciwnikami reformacji.
W latach 1546-1549 związany obowiązkami kancelaryjnymi u Zebrzydowskiego mało czasu mógł poświęcić własnej pracy literackiej i naukowej, natomiast swój talent literacki i sprawność pióra wykorzystywał jako redaktor pisanych w l. 1550-1553 na zlecenie swego mocodawcy listów. Autorstwa Nideckiego były też broszury: Oratio de heresi tollenda (1550), Krótka odpowiedź, List pasterski i Oratio postrema z r.1556, które ukazały się pod nazwiskiem Zebrzydowskiego. Za te usługi Nidecki został wynagrodzony kanonią kruszwicką (1547), probostwem w Szczurowej (1551). Poparciu Zebrzydowskiego zawdzięczał zapewne również swój wyjazd do Padwy, dokąd udał się na przełomie 1553/4 .
W Padwie zaprzyjaźnił się z przebywającym tu od 1552 r. Janem Kochanowskim co zostało upamiętnione w napisanych wtedy przez poetę po łacinie Foricoeniach, Elegiach i znanym anakreontyku Ad Andream Patricium. W połowie 1556 r., powrócił na dwór Zebrzydowskiego i rzucił się w wir pracy; wziął udział w obradach synodu łowickiego, opracował wydany 1 listopada 1556 r. list pasterski biskupa o modły za pomyślność państwa i Kościoła, zredagował wygłoszoną przez Zebrzydowskiego w imieniu episkopatu polskiego na sejmie warszawskim 5 stycznia 1557 mowę Pro sua et collegarum religione ac iurisdictione. W ciągu tych kilku pracowitych miesięcy zdążył również przygotować do druku ogłoszony w r. 1556 Chiliastichon Piotra Rojzjusza, a następnie jesienią 1557 r. wyjechał na powrót do Padwy gdzie poświęcił się głównie pracy nad skompletowaniem i opracowaniem fragmentów spuścizny pisarskiej Markusa Tulliusa Cycerona.. Nidecki był blisko zaprzyjaźniony z wieloma wybitnymi przedstawicielami polskiej kolonii studenckiej; w roku 1558 został wybrany nawet na konsyliarza (doradcę) Polaków studiujących na uniwersytecie. Pięcioletnie studia uwieńczył 22 marca 1559 uroczystą promocją na doktora obojga praw. W kilka tygodni później powrócił do kraju.
Utwierdzona już pozycja uczonego humanisty oraz poparcie wpływowych mecenasów otworzyły Nideckiemu drogę do kancelarii królewskiej, do której wszedł z początkiem 1560 r., polecany na ten urząd nowemu podkanclerzemu przez Piotra Myszkowskiego.
W latach 1560-1563 Nidecki przygotował i wydał w Wenecji nową edycję fragmentów Cycerona. Dzieło to w porównaniu z wydaniem z r. 1561 wzbogacone o 40 nowo odnalezionych fragmentów mów, listów, dzieł filozoficznych i utworów poetyckich Cycerona, szybko stało się prawdziwym wydarzeniem w dziejach filologii europejskiej, wywołując słowa uznania i podziwu najznakomitszych uczonych XVI w. (Sigonius, Manutius, Petrus Victorius, Denis Lambin). Uznaniu towarzyszyły liczne przedruki w europejskich oficynach: Lejda (1570, 1578), Frankfurt (1589), Lipsk (1593).
Od dalszych studiów filologicznych odciągnęły Nideckiego wzrastające po objęciu podkanclerstwa przez Myszkowskiego (1563) obowiązki urzędowe w kancelarii królewskiej. Prowadził w niej od r. 1566 przy pomocy Stanisława Fogelwedera, głównie sprawy pruskie. Zaangażowanie w sprawy pruskie zbliżyło go do Stanisława Hozjusza, z którym to od r. 1564 utrzymywał regularną korespondencję, informując go o aktualnych wydarzeniach politycznych w kraju i nowinach dworskich. Hozjusz, wysoko oceniał talent i zdolności sekretarza królewskiego, będąc jednak nieprzejednanym przeciwnikiem innowierców, nie ukrywał zastrzeżeń co do stanowiska dworu w sprawach wyznaniowych.
Po wyjeździe w r. 1567 Myszkowskiego na stolicę biskupią do Płocka i opuszczeniu Krakowa przez Kochanowskiego Nidecki nosił się z myślą rezygnacji ze służby dworskiej. W końcu jednak pozostał w kancelarii królewskiej, w której miał grono oddanych osób. Od r. 1570 rezydował głównie w Warszawie, gdzie oprócz spraw pruskich przejął również opiekę nad sprawami włoskimi związanymi z sukcesją barską a także kontaktami dyplomatycznymi z agentami polskimi w Rzymie, Neapolu i Madrycie.
W lipcu 1576 został ponownie powołany przez Stefana Batorego do kancelarii królewskiej, zapewne w związku ze sprawą gdańską, w której mógł być przydatny jako doświadczony znawca spraw pruskich. W kwietniu 1577 przebywał u boku króla na radzie senatorskiej we Włocławku. Z początkiem 1578 r. powrócił do Warszawy, następne lata spędził ponownie u boku Anny Jagiellonki, usiłując pogodzić pretensje i żądania królowej w sprawie barskiej z rzeczywistością ówczesnej polityki.
Około r. 1578 powrócił Nidecki do dawnych projektów napisania historii współczesnych sobie wydarzeń, której księgę pierwszą opracował w r. 1579, całość pt. Commentariorum rerum memorabilium sui temporis libri X planował ukończyć w r. 1583. Niestety dzieło to uznane jest za zaginione.
6 marca 1580 otrzymał Nidecki kanonię krakowską, którą objął w r. 1583, legitymując się zamiast wymaganego statutami kapitulnymi wywodem szlachectwa, dyplomem doktora praw, uzyskanym w Padwie.
W 1583 r. powrócił do ukochanych studiów filologicznych, ogłaszając w krótkim odstępie czasu cztery mowy Cycerona, dwie pierwsze Notae in duas M. T. Ciceronis orationes, a po kilku miesiącach dwie następne (Pro Q. Ligario, Pro rege Deiotaro) pod tym samym tytułem w Drukarni Łazarzowej. Cieszył się wówczas wielkim uznaniem w świecie nauki.
W 1586 wyruszył do Wolmaru, który obrał za tymczasową rezydencję biskupstwa. Nie zdołał jednak – nękany chorobą – rozwinąć szerszej działalności duszpasterskiej. Zmarł 2 stycznia 1587 r. na zamku w Wolmarze, w trakcie przygotowań do wyjazdu na sejm koronacyjny. Pochowany został w kościele Św. Jana w Wenden, – obecnie Łotwa – Kieś (chociaż we wcześniej sporządzonym testamencie, życzył sobie aby go pogrzebano przy grobie rodziców w Oświęcimiu). W Wenden wzniesiono mu nagrobek kamienny z leżącą postacią zmarłego.
Nidecki przeznaczył w testamencie 400 florenów na rozbudowę kościoła w Oświęcimiu, a jedną dwudziestą majątku na podniesienie obronności miasta. Zabezpieczył też fundusze na trzyletnie kształcenie we Włoszech albo we Francji, młodych, utalentowanych oświęcimian.
W 1984 r. przy ul. Plebańskiej w Oświęcimiu odsłonięta została tablica pamiątkowa poświęcona Nideckiemu o następującej treści:
KU CZCI/ ANDRZEJA PATRYCEGO NIDECKIEGO / 1522-1587 / DOBROCZYŃCY RODZINNEGO MIASTA,/ FILOLOGA SŁAWY ŚWIATOWEJ, / SEKRETARZA KRóLA ZYGMUNTA AUGUSTA,/ PRZYJACIELA JANA KOCHANOWSKIEGO, / NA WIECZNĄ RZECZY PAMIĄTKĘ – ZIOMKOWIE – OŚWIĘCIM – 1984 r.
wygląd tablicy przy ul. Plebańskiej
Renesansowy nagrobek biskupa Nideckiego w kościele w Cesis (Kiesi) na Łotwie
Opis nagrobka biskupa nideckiego w kościele św. Jana w Kiesi (Cesis)
Zródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Patrycy_Nidecki
